# 矩阵可逆的定义

定义 11:对于矩阵 AFm×nA \in \mathbb F^{m \times n},如果存在矩阵 BFn×mB \in \mathbb F^{n \times m} 满足条件 AB=I(m)AB = I_{(m)}BA=I(n)BA = I_{(n)} 就称 AA 可逆,并且称 BBAA 的逆。

假如 AA 可逆,那么 AA 的逆 BB 是唯一的。AA 可逆时,记它的逆为 A1A^{-1}。由 AA1=I,A1A=IA A^{-1} = I, A^{-1} A = I 知:AA 可逆 \Rightarrow A1A^{-1} 可逆,且 (A1)1=A(A^{-1})^{-1} = A

1.1.22 阶方阵 XX 满足条件:

(1235)X=(1001)\begin {pmatrix} 1 & 2 \\ 3 & 5 \end {pmatrix} X = \begin {pmatrix} 1 & 0 \\ 0 & 1 \end {pmatrix}

:将 X,BX, B 分别按行分块写成 X=(X1X2),B=(B1B2)X = \begin {pmatrix} X_1 \\ X_2 \end {pmatrix}, B = \begin {pmatrix} B_1 \\ B_2 \end {pmatrix},则原方程 AX=BAX = B 成为:

(1235)(X1X2)=(B1B2)\begin {pmatrix} 1 & 2 \\ 3 & 5 \end {pmatrix} \begin {pmatrix} X_1 \\ X_2 \end {pmatrix} = \begin {pmatrix} B_1 \\ B_2 \end {pmatrix}

X1,X2,B1,B2X_1, X_2, B_1, B_2 看成普通数,用矩阵消元法:

(12B135B2)(105B1+2B2013B1B2)\begin {pmatrix} 1 & 2 & B_1 \\ 3 & 5 & B_2 \end {pmatrix} \to \begin {pmatrix} 1 & 0 & -5 B_1 + 2 B_2 \\ 0 & 1 & 3 B_1 - B_2 \end {pmatrix}

于是:

X=(X1X2)=(5B1+2B23B1B2)=(5231)X = \begin {pmatrix} X_1 \\ X_2 \end {pmatrix} = \begin {pmatrix} -5 B_1 + 2 B_2 \\ 3 B_1 - B_2 \end {pmatrix} = \begin {pmatrix} -5 & 2 \\ 3 & -1 \end {pmatrix}

2.2. 求方阵 AA 的逆,

A=(cosαsinαsinαcosα)A = \begin {pmatrix} \cos \alpha & - \sin \alpha \\ \sin \alpha & \cos \alpha \end {pmatrix}

:根据 AA 的几何意义,可以得:

A1=(cos(α)sin(α)sin(α)cos(α))=(cosαsinαsinαcosα)A^{-1} = \begin {pmatrix} \cos (- \alpha) & - \sin (- \alpha) \\ \sin (- \alpha) & \cos (- \alpha) \end {pmatrix} = \begin {pmatrix} \cos \alpha & \sin \alpha \\ - \sin \alpha & \cos \alpha \end {pmatrix}

3.3.nn 阶方阵 PP 的逆:

P=(1λ01I(n2))P = \begin {pmatrix} 1 & \lambda & \\ 0 & 1 & \\ & & I_{(n - 2)} \end {pmatrix}

:令 AA 是任意 n×nn \times n 矩阵,则:

σ:A=(α1α2αn)PA=(α1+λα2α2αn)\sigma: A = \begin {pmatrix} \alpha_1 \\ \alpha_2 \\ \vdots \\ \alpha_n \end {pmatrix} \to PA = \begin {pmatrix} \alpha_1 + \lambda \alpha_2 \\ \alpha_2 \\ \vdots \\ \alpha_n \end {pmatrix}

Q=(1λ01I(n2))Q = \begin {pmatrix} 1 & - \lambda & \\ 0 & 1 & \\ & & I_{(n - 2)} \end {pmatrix},则:

τ:AQA=(α1λα2α2αn)\tau: A \to QA = \begin {pmatrix} \alpha_1 - \lambda \alpha_2 \\ \alpha_2 \\ \vdots \\ \alpha_n \end {pmatrix}

于是取 A=IA = I 就有 PQ=QP=IPQ = QP = I,即

P1=Q=(1λ01I(n2))P^{-1} = Q = \begin {pmatrix} 1 & - \lambda & \\ 0 & 1 & \\ & & I_{(n - 2)} \end {pmatrix}

# 矩阵可逆的条件

引理 11AA 可逆 \Rightarrow AA 的各列线性无关。

推论AA 可逆 \Rightarrow AA 是方阵,且行列式 A0A \not = 0

证明:设 AFm×nA \in \mathbb F^{m \times n} 可逆。则 AA 的各列是 nn 个线性无关的 mm 维向量,因此 nmn \le m。又 A1Fn×mA^{-1} \in \mathbb F^{n \times m} 也可逆,则 mnm \le n,因而 n=mn = m。可知方阵 AA 的行列式 A0|A| \not = 0

定义 22:行列式等于 00 的方阵称为奇异方阵。

A0|A| \not = 0,根据行列式的性质可知:

ak,1Aj,1+ak,2Aj,2++ak,nAj,n={Ak=j0kja_{k, 1} A_{j, 1} + a_{k, 2} A_{j, 2} + \cdots + a_{k, n} A_{j, n} = \begin {cases} |A| & k = j \\ 0 & k \not = j \end {cases}

令:

A=(A1,1A2,1An,1A1,2A2,2An,2A1,nA2,nAn,n)A^* = \begin {pmatrix} A_{1, 1} & A_{2, 1} & \cdots & A_{n, 1} \\ A_{1, 2} & A_{2, 2} & \cdots & A_{n, 2} \\ \vdots & \vdots & \ddots & \vdots \\ A_{1, n} & A_{2, n} & \cdots & A_{n, n} \end {pmatrix}

其中 AA^* 的第 (j,i)(j, i)Ai,jA_{i, j}AA 中第 (i,j)(i, j)ai,ja_{i, j} 的代数余子式,则 AA^* 称为 AA 的伴随矩阵。

易验证:

AA=AA=(A000A000A)=AI(n)AA^* = A^*A = \begin {pmatrix} |A| & 0 & \cdots & 0 \\ 0 & |A| & \cdots & 0 \\ \vdots & \vdots & \ddots & \vdots \\ 0 & 0 & \cdots & |A| \end {pmatrix} = |A| I_{(n)}

于是得到:

1AAA=I\frac 1 {|A|} A^* \cdot A = I

因此有下面的定理:

定理 11AA 可逆 \Leftrightarrow AA 是方阵且 A0|A| \not = 0

A0|A| \not = 0 时,A1=1AAA^{-1} = \dfrac 1 {|A|} A^*

此时,线性方程组 AX=βAX = \beta唯一解 X=A1βX = A^{-1} \beta

# 逆矩阵的算法

由于 AA^* 的计算量比较大,尤其 nn 较大时。因此可用解矩阵 AX=IAX = I 求出 XX,则 X=A1X = A^{-1}

具体做法如下

对行列式不为 00 的方阵 AFn×nA \in \mathbb F^{n \times n} 及任意 BFn×mB \in \mathbb F^{n \times m},求矩阵方程 AX=BAX = B 的解 XX。将此方程写成:

(a1,1a1,2a1,na2,1a2,2a2,nan,1an,2an,n)(X1X2Xn)=(B1B2Bn)(1)\begin {pmatrix} a_{1, 1} & a_{1, 2} & \cdots & a_{1, n} \\ a_{2, 1} & a_{2, 2} & \cdots & a_{2, n} \\ \vdots & \vdots & \ddots & \vdots \\ a_{n, 1} & a_{n, 2} & \cdots & a_{n, n} \end {pmatrix} \begin {pmatrix} X_1 \\ X_2 \\ \vdots \\ X_n \end {pmatrix} = \begin {pmatrix} B_1 \\ B_2 \\ \vdots \\ B_n \end {pmatrix} \tag {1}

将行向量 Xi,Bi(1in)X_i, B_i (1 \le i \le n) 都看作 “数”,把 (1)(1) 当作 nn 元一次方程组来解,用 “增广矩阵”

A~=(a1,1a1,2a1,nB1a2,1a2,2a2,nB2an,1an,2an,nBn)\widetilde {A} = \begin {pmatrix} a_{1, 1} & a_{1, 2} & \cdots & a_{1, n} & B_1 \\ a_{2, 1} & a_{2, 2} & \cdots & a_{2, n} & B_2 \\ \vdots & \vdots & \ddots & \vdots & \vdots \\ a_{n, 1} & a_{n, 2} & \cdots & a_{n, n} & B_n \end {pmatrix}

来代表方程组 (1)(1)。由于 A0|A| \not = 0,一定可将 AA 经过一系列初等行变换变成单位矩阵,A~\widetilde {A} 变为:

(100D1010D2001Dn)\begin {pmatrix} 1 & 0 & \cdots & 0 & D_1 \\ 0 & 1 & \cdots & 0 & D_2 \\ \vdots & \vdots & \ddots & \vdots & \vdots \\ 0 & 0 & \cdots & 1 & D_n \end {pmatrix}

于是:

(X1X2Xn)=(D1D2Dn)\begin {pmatrix} X_1 \\ X_2 \\ \vdots \\ X_n \end {pmatrix} = \begin {pmatrix} D_1 \\ D_2 \\ \vdots \\ D_n \end {pmatrix}

4.4. 求下列矩阵的逆:

A=(11111)A = \begin {pmatrix} 1 & 1 & & \\ & 1 & \ddots & \\ & & \ddots & 1 \\ & & & 1 \end {pmatrix}

:取:

N=(01010)N = \begin {pmatrix} 0 & 1 & & \\ & 0 & \ddots & \\ & & \ddots & 1 \\ & & & 0 \end {pmatrix}

则:

Nk=(I(nk)O(k))(1kn1)N^k = \begin {pmatrix} & I_{(n - k)} \\ O_{(k)} & \end {pmatrix} (\forall \, 1 \le k \le n - 1)

Nn=ON^n = O。我们有 A=I+NA = I + N。由:

(I+N)(IN+N2+(1)n1Nn1)=I(N)n=I(I + N) (I - N + N^2 - \cdots + (-1)^{n - 1} N^{n - 1}) = I - (-N)^n = I

A1=IN+N2+(1)n1Nn1=(111(1)n111(1)n2111)A^{-1} = I - N + N^2 - \cdots + (-1)^{n - 1} N^{n - 1} = \begin {pmatrix} 1 & -1 & 1 & \cdots & (-1)^{n - 1} \\ & 1 & -1 & \cdots & (-1)^{n - 2} \\ & & \ddots & \ddots & \vdots \\ & & & 1 & -1 \\ & & & & 1 \end {pmatrix}

# 可逆矩阵的性质

  1. AA 可逆 \Rightarrow AA 的逆 A1A^{-1} 也逆,且 (A1)1=A(A^{-1})^{-1} = A

  2. nn 阶方阵 A,BA, B 可逆 \Rightarrow 它们的乘积 ABAB 可逆,且 (AB)1=B1A1(AB)^{-1} = B^{-1} A^{-1}

    一般地,若 A1,A2,,AkA_1, A_2, \cdots, A_k 可逆,则它们的乘积可逆,且 (A1A2Ak)1=Ak1A21A11(A_1 A_2 \cdots A_k)^{-1} = A_k^{-1} \cdots A_2^{-1} A_1^{-1}

  3. 0λF0 \not = \lambda \in \mathbb FAA 可逆,则 (λA)1=λ1A1(\lambda A)^{-1} = \lambda^{-1} A^{-1}

  4. AA 可逆,则它的转置 ATA^T 可逆,且 (AT)1=(A1)T(A^T)^{-1} = (A^{-1})^T

  5. mm 阶方阵 AAnn 阶方阵 BB 可逆,则准对角线 (AB)\begin {pmatrix} A & \\ & B \end {pmatrix} 可逆,且为 (A1B1)\begin {pmatrix} A^{-1} & \\ & B^{-1} \end {pmatrix}

5.5.SFm×n,AFm×m,BFn×nS \in \mathbb F^{m \times n}, A \in \mathbb F^{m \times m}, B \in \mathbb F^{n \times n},且 A,BA, B 可逆。

(1) 求证:(ISOI)\begin {pmatrix} I & S \\ O & I \end {pmatrix}(IOSI)\begin {pmatrix} I & O \\ S & I \end {pmatrix} 可逆,求它们的逆。

(2) 求证:(ASOB)\begin {pmatrix} A & S \\ O & B \end {pmatrix} 可逆并求它的逆。

证明:(1) 注意:

(ISOI)(IS1OI)=(IS+S1OI)\begin {pmatrix} I & S \\ O & I \end {pmatrix} \begin {pmatrix} I & S_1 \\ O & I \end {pmatrix} = \begin {pmatrix} I & S + S_1 \\ O & I \end {pmatrix}

对任意 S1Fm×nS_1 \in \mathbb F^{m \times n} 成立。特别地,取 S1=SS_1 = -S 可得:

(ISOI)(ISOI)=(ISOI)(ISOI)=I\begin {pmatrix} I & S \\ O & I \end {pmatrix} \begin {pmatrix} I & -S \\ O & I \end {pmatrix} = \begin {pmatrix} I & -S \\ O & I \end {pmatrix} \begin {pmatrix} I & S \\ O & I \end {pmatrix} = I

因此:

(ISOI)1=(ISOI)\begin {pmatrix} I & S \\ O & I \end {pmatrix}^{-1} = \begin {pmatrix} I & -S \\ O & I \end {pmatrix}

类似地:

(IOSI)1=(IOSI)\begin {pmatrix} I & O \\ S & I \end {pmatrix}^{-1} = \begin {pmatrix} I & O \\ -S & I \end {pmatrix}

(2) 注意到:

(A1SOB)(ASOB)=(IA1SOI)\begin {pmatrix} A^{-1} & S \\ O & B \end {pmatrix} \begin {pmatrix} A & S \\ O & B \end {pmatrix} = \begin {pmatrix} I & A^{-1} S \\ O & I \end {pmatrix}

从而:

(ASOB)=(A1OOB1)1(IA1SOI)\begin {pmatrix} A & S \\ O & B \end {pmatrix} = \begin {pmatrix} A^{-1} & O \\ O & B^{-1} \end {pmatrix}^{-1} \begin {pmatrix} I & A^{-1} S \\ O & I \end {pmatrix}

因此:

(ASOB)1=(IA1SOI)1(A1OOB1)=(IA1SOI)(A1OOB1)=(A1A1SB1OB1)1\begin {aligned} \begin {pmatrix} A & S \\ O & B \end {pmatrix}^{-1} & = \begin {pmatrix} I & A^{-1} S \\ O & I \end {pmatrix}^{-1} \begin {pmatrix} A^{-1} & O \\ O & B^{-1} \end {pmatrix} \\ & = \begin {pmatrix} I & -A^{-1} S \\ O & I \end {pmatrix} \begin {pmatrix} A^{-1} & O \\ O & B^{-1} \end {pmatrix} \\ & = \begin {pmatrix} A^{-1} & - A^{-1} S B^{-1} \\ O & B^{-1} \end {pmatrix}^{-1} \end {aligned}

# 习题

  1. 已知方阵 AAnn 阶方阵,证明:若 A2=EA^2 = E,且 AEA \not = E,则 A+EA + E 不可逆。

    提示:利用矩阵秩的性质。

    证明:

    A2=E=E2A2E2=(A+E)(AE)=O A^2 = E = E^2 \\ A^2 - E^2 = (A + E)(A - E) = O

    由矩阵秩的性质可得,rank(A+E)+rank(AE)n\mathrm {rank} (A + E) + \mathrm {rank} (A - E) \le n
    因为 AEA \not = E,则 AEOA - E \not = O,则 rank(AE)>0\mathrm {rank} (A - E) > 0,则 rank(A+E)nrank(A+E)<n\mathrm {rank} (A + E) \le n - \mathrm {rank} (A + E) < n,因此矩阵 A+EA + E 不可逆。

  2. nn 阶矩阵 AA 的行列式 A=2|A| = 2,求:A1|A^{-1}|(4A)13A|(4A)^{-1} - 3A^*|

    解:由逆矩阵的性质,A1=A1=12|A^{-1}| = |A|^{-1} = \dfrac 1 2

    (4A)13A=14A13A=A114I(n)3AA=12(143A)I(n)=12(146)=238 \begin {aligned} |(4A)^{-1} - 3A^*| & = \left| \frac 1 4 A^{-1} - 3A^* \right| \\ & = |A^{-1}| \left| \frac 1 4 I_{(n)} - 3A A^*\right| \\ & = \frac 1 2 \left| \left( \frac 1 4 - 3 |A| \right) I_{(n)} \right| \\ & = \frac 1 2 \left( \frac 1 4 - 6 \right) = - \frac {23} 8 \end {aligned}

  3. 已知方阵 A=(301110014)A = \begin {pmatrix} 3 & 0 & 1 \\ 1 & 1 & 0 \\ 0 & 1 & 4 \end {pmatrix},且 AX=A+2XAX = A + 2X,求方阵 XX

    解:将方程变形得:

    (A2E)X=A (A - 2E) X = A

    B=A2E=(101110012)B = A - 2E = \begin {pmatrix} 1 & 0 & 1 \\ 1 & -1 & 0 \\ 0 & 1 & 2 \end {pmatrix},下面求解 BB 的逆矩阵:

    B~=(101100110010012001)(100211010221001111) \widetilde {B} = \begin {pmatrix} 1 & 0 & 1 & 1 & 0 & 0 \\ 1 & -1 & 0 & 0 & 1 & 0 \\ 0 & 1 & 2 & 0 & 0 & 1 \end {pmatrix} \to \begin {pmatrix} 1 & 0 & 0 & 2 & -1 & -1 \\ 0 & 1 & 0 & 2 & -2 & -1 \\ 0 & 0 & 1 & -1 & 1 & 1 \end {pmatrix}

    B1=(211221111)B^{-1} = \begin {pmatrix} 2 & -1 & -1 \\ 2 & -2 & -1 \\ -1 & 1 & 1 \end {pmatrix},由此解得:

    X=B1A=(522432223) X = B^{-1} A = \begin {pmatrix} 5 & -2 & -2 \\ 4 & -3 & -2 \\ -2 & 2 & 3 \end {pmatrix}

# 拓展习题

  1. AA 是方阵,Ak=OA^k = O 对某个正整数 kk 成立。求证下列方阵可逆,并分别求它们的逆。

    (1) EAE - A

    (2) E+AE + A

    (3) E+A+12!A2++1(k1)!Ak1E + A + \dfrac 1 {2!} A^2 + \cdots + \dfrac 1 {(k - 1)!} A^{k - 1}

    提示:利用 1xn=(1x)(1+x+x2++xn1)1 - x^n = (1 - x)(1 + x + x^2 + \cdots + x^{n - 1}),构造逆矩阵。

    (1) 解:

    EkAk=E=(EA)(E+A+A2++Ak1) E^k - A^k = E = (E - A) (E + A + A^2 + \cdots + A^{k - 1})

    EAE - A 的逆矩阵为 E+A+A2++Ak1E + A + A^2 + \cdots + A^{k - 1}

    (2) 解:

    Ek(A)k=E=(E+A)(EA+A2++(1)k1Ak1) E^k - (-A)^k = E = (E + A) (E - A + A^2 + \cdots + (-1)^{k - 1} A^{k - 1})

    E+AE + A 的逆矩阵为 EA+A2++(1)k1Ak1E - A + A^2 + \cdots + (-1)^{k - 1} A^{k - 1}

    (3) 解:考虑如下式子:

    (E+A+12!A2++1(k1)!Ak1)(EA+12!A2++(1)k1(k1)!Ak1)=i=0k1j=0i(1)jj!(ij)!Ai \begin {aligned} & (E + A + \dfrac 1 {2!} A^2 + \cdots + \dfrac 1 {(k - 1)!} A^{k - 1}) (E - A + \dfrac 1 {2!} A^2 + \cdots + \dfrac {(-1)^{k - 1}} {(k - 1)!} A^{k - 1}) \\ & = \sum_{i = 0}^{k - 1} \sum_{j = 0}^i \frac {(-1)^j} {j! (i - j)!} A^i \end {aligned}

    其中当 i>0i > 0 时,

    j=0i(1)jj!(ij)!=1i!j=0i(1)ji!j!(ij)!=1i!j=0i(1)jCij=0 \begin {aligned} \sum_{j = 0}^i \frac {(-1)^j} {j! (i - j)!} & = \frac 1 {i!} \sum_{j = 0}^i (-1)^j \frac {i!} {j! (i - j)!} \\ & = \frac 1 {i!} \sum_{j = 0}^i (-1)^j C_i^j = 0 \end {aligned}

    因此

    i=0k1j=0i(1)jj!(ij)!Ai=E \sum_{i = 0}^{k - 1} \sum_{j = 0}^i \frac {(-1)^j} {j! (i - j)!} A^i = E

    E+A+12!A2++1(k1)!Ak1E + A + \dfrac 1 {2!} A^2 + \cdots + \dfrac 1 {(k - 1)!} A^{k - 1} 的逆矩阵为 EA+12!A2++(1)k1(k1)!Ak1E - A + \dfrac 1 {2!} A^2 + \cdots + \dfrac {(-1)^{k - 1}} {(k - 1)!} A^{k - 1}

    第三问为什么这么构造?考虑对于实数函数,我们有 ex=1+x+12!x2++1k!xk+o(xk),ex=1x+12!x2++(1)kk!xk+o(xk)e^x = 1 + x + \dfrac 1 {2!} x^2 + \cdots + \dfrac 1 {k!} x^k + o(x^k), e^{-x} = 1 - x + \dfrac 1 {2!} x^2 + \cdots + \dfrac {(-1)^k} {k!} x^k + o(x^k),其中 exex=1e^x \cdot e^{-x} = 1,这启发我们也这样找逆矩阵。

  2. 已知 nn 阶方阵 A=(ai,j)A = (a_{i, j}) 的秩等于 11,设 AA 的迹 trA=a1,1++an,n=λ\mathrm {tr} \, A = a_{1, 1} + \cdots + a_{n, n} = \lambda

    (1) 求证:A2=λAA^2 = \lambda A

    (2) 求 det(E+A)\det (E + A)

    (3) 当 E+AE + A 可逆时,求 (E+A)1(E + A)^{-1}

    (1) 证明:由于 AA 的秩为 11,所以可以设 α=(a1,a2,,an),β=(b1b2bn),A=αβ\alpha = (a_1, a_2, \cdots, a_n), \beta = \begin {pmatrix} b_1 \\ b_2 \\ \vdots \\ b_n \end {pmatrix}, A = \alpha \beta,且 βα=a1b1+a2b2++anbn=trA=λ\beta \alpha = a_1 b_1 + a_2 b_2 + \cdots + a_n b_n = \mathrm {tr} \, A = \lambda。则:

    A2=αβαβ=α(βα)β=λαβ=λA A^2 = \alpha \beta \alpha \beta = \alpha (\beta \alpha) \beta = \lambda \alpha \beta = \lambda A

    (2) 解:

    det((E2+A)2E24)=detAdet(E+A)=det(A2+A)=(λ+1)det(A) \begin {aligned} \det \left( \left( \frac E 2 + A \right)^2 - \frac {E^2} 4 \right) & = \det A \det (E + A) \\ & = \det (A^2 + A) = (\lambda + 1) \det (A) \end {aligned}

    因此 det(E+A)=λ+1\det (E + A) = \lambda + 1

    (3) 解:当 E+AE + A 可逆时,det(E+A)0\det (E + A) \not = 0,此时 λ1\lambda \not = -1。考虑如下式子:

    (E+A)(E+kA)=E2+(k+1)A+kA2=E+(kλ+k+1)A \begin {aligned} (E + A) (E + kA) & = E^2 + (k + 1) A + kA^2 \\ & = E + (k \lambda + k + 1) A \end {aligned}

    kλ+k+1=0k \lambda + k + 1 = 0,则 k=11+λk = - \dfrac 1 {1 + \lambda},则 (E+A)1=E11+λA(E + A)^{-1} = E - \dfrac 1 {1 + \lambda} A